شناسایی برخی عوامل خسارتزای همراه بذور سیاه کرکو ((acer monspessulanum sub. turcomanicum و نمدار (begonifolia tilia) در استان گلستان

سیاه کرکو ((acer monspessulanum sub. turcomanicum یکی از پنج زیرگونه کرکو در ایران بوده و در نواحی شمال شرق کشور، از گرگان تا شمال خراسان امتداد دارد. کمبود تجدید حیات در رویشگاه های طبیعی و مشکلات ناشی از خشکسالی باعث از بین رفتن بسیاری از پایه های افرا کرکو در ایران شده است. درصد بالایی از بذور، پس از رسیدن، پوک و آسیب دیده اند. قوه نامیه بذور نیز بسیار پایین بوده به علت داشتن خواب بذر، پس از طی دوره سرمادهی کمتر نیز می شود. تجدید حیات در گونه نمدار (begonifolia tilia) نیز در جنگل های استان با مشکلات عدیده ای مواجه است. در بسیاری از موارد بذور جمع آوری شده نمدار از سطح جنگل باوجود گذراندن تیمارهای استراتیفه لازم و باوجودی که اکثر بذرها سالم و رسیده به نظر می رسند و باوجود داشتن قوه نامیه مناسب از رسیدن به گیاهچه های سالم و موفق بازمانده اند. تحقیق حاضر به بررسی و شناسایی عوامل خسارت زای بذور این دو گونه باهدف کنترل آن ها در آینده پرداخته است.مواد و روش ها: بذور سیاه کرکو از 11 پایه درخت مادری با ویژگی های ریخت شناختی برتر از دو منطقه سیاه مرز کوه واقع در 18 کیلومتری جنوب شرق شهر گرگان و منطقه زرین گل در 17 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان علی آباد استان گلستان از قسمت های بیرونی تاج و در جهات مختلف جمع آوری و خصوصیات اولیه بذور محاسبه گردید. قوه نامیه بذور پس از جمع آوری و شش ماه پس از چینه سرمایی با استفاده از آزمون تترازولیوم بررسی گردید. جهت تعیین مقادیر مربوط به میزان بذرهای خالص و بذرهای پوک و آفت زده از آزمون شناورسازی (24 ساعت غوطه وری در آب) استفاده گردید. قبل از خروج آفت از درون بذور، با تله گذاری 3 هفته ای بر روی تعداد 20 درخت و همین طور نگهداری بذور جمع آوری شده در دسیکاتور و با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر، آفت بذور سیاه کرکو شناسایی شد. بذور پس از استریل با هیپوکلریت سدیم 5٪ و جدا نمودن بخش های آلوده در محیط کشت pdaکشت و شناسایی قارچ ها انجام گرفت. بذور نمدار جهت تشخیص عوامل خسارت زا، به طور تصادفی از جنگل توسکاستان گرگان در ارتفاع حدود 700 متری از سطح دریا جمع‏آوری و به مدت 3 دقیقه در هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد ضدعفونی سطحی شد. پس از شستشو و خشک شدن در پتری دیش های حاوی محیط کشت pda (آگار 20 گرم، ‏گلوکز 20 گرم، عصاره 300 گرم سیب زمینی و آب مقطر 1000 سی سی) با 5 تکرار کشت و به مدت 24 تا 48 ساعت در انکوباتور در دمای 25 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. نمونه‏ای از قارچ های رشد کرده به محیط آب آگار (شامل آگار 20 گرم، آب مقطر 1000 سی‏سی)، منتقل و به مدت 24 تا 48 ساعت در داخل انکوباتور قرار داده شدند، سپس انتهای هیف‏های رشد کرده قارچ ها برداشته شد و مجدداً در داخل محیط pda کشت شد تا کاملاً قارچ ها خالص سازی و شناسایی شوند.یافته ها: میزان بذور پوسیده و توخالی سیاه کرکو 50-75 درصد می باشد. آفت eugenii anthonomus که از خانواده سر خرطومی ها است مورد شناسایی قرار گرفت که خسارت ناشی از آن 35-50 درصد می باشد. قوه نامیه بذور باقیمانده نیز پس از گذراندن دوره استراتیفه به میزان قابل توجهی کاهش و به 2-12 درصد تقلیل می یابد. قارچ های fusarium oxysporum و alternaria alternata که باعث پوسیدگی، کاهش قوه نامیه بذور و بیماری بوته میری می شوند بر روی بذور سیاه کرکو شناسایی گردیدند. با انجام آزمون آلودگی بذور قارچ های همراه بذر نمدار نیز شامل fusarium oxysporum، penicillium implicatum و alternaria alternata شناسایی شدند که به طور بالقوه می توانند باعث کاهش قوه نامیه و خسارت شدید به بذرها در مراحل بعدی یعنی نونهالی شوند.